Elkarrizketa Martin Aranbururi BERRIA egunkarian Bilbon sinatutako Konponbiderako Oinarrizko Hitzarmenarekin negoziazio mahai bat egon badagoela dio Martin Aranburuk. Zabaltzea da erronka. Denon arteko negoziazio mahai hori gertu ikusten du.

Martin Aranburu EAko legebiltzarkide eta zuzendaritzako kidearen zereginak Gatazka Konpontzeko Batzordeko kidearen lanekin konpartitu ditu azken urtean. Hurrengo legegintzaldian, ordea, ez da Eusko Legebiltzarrean izango. Joan den irailean jakinarazi zion EAko zuzendaritzari ez duela politika-gintzan «profesionalizatu» nahi eta bere formazioa osatzeko asmoa duela. Martin Aranburu Zientzia Politikoetan lizentziatua da, sei hizkuntza menderatzen ditu eta Bartzelonan osatu nahi du prestakuntza.Oinarrizko akordio baten bila aritu ondoren, joan den asteko larunbatean iritsi zen lehen emaitza: 6 alderdik, 7 sindikatuk eta 17 gizarte eragilek Gatazkaren Konponbiderako Oinarrizko Hitzarmen Demokratikoa sinatu zuten Bilbon. Aurrera jarraitzeko «oinarri sendoak» jarri direlakoan dago Martin Aranburu.

Nolako garrantzia du martxoaren 5ean 30 eragilek sinatutako Gatazkaren Konponbiderako Oinarrizko Hitzarmen Demokratikoak? Alec Reid apaiz irlandarrak aipatu du ehun urte barru haurrek eskoletan izango dutela horren berri…

Hitzarmena baloratu behar da egin den moduagatik eta daukan edukiagatik. 1998koarekin alderatuz gero borondate bat ikusten da. Lehendabizi, nazio eraikuntza eta gatazkaren konponketa bereizteko borondatea. Denok gure egin genuen bi alde desberdin direla eta ezin direla nahastu. Gero, denok onartu genuen gainerakoek informatuta egon behar dutela, eta nahiz eta ekarpenik egin ez, guk informatzen jarraitu behar dugula. Behintzat, Lizarran egin zen akatsa ez errepikatzen saiatu gara: inork ez ikusteko bere burua harrapatuta bezala, harrituta bezala. Nahi izan duten eragile guztiei jakina da PPk ez duela nahi izan gurekin egon informatu diegu edukiaz eta hurrengo urratsez: ‘Hau daukagu, hau egin nahi dugu, nola ikusten duzu, zuretzat zer litzateke osoagoa’, eta abar. Horrek esan nahi du larunbatean sinatu genuenak ez duela inor harritu edo ustekabean harrapatu. Hori inportantea da holako prozesu batean.

Edukiari dagokionez, zein da sinatutako testuaren birtualitatea?

Edukia aldatzen joan gara. Larunbatean aurkeztu genuena bigarren zirriborroa izan zen, aldaketa batzuekin. Lehen zirriborroa egin genuenean, eragileek esan ziguten oso abertzalea zela, oso markatuta zegoela eta oso irakurketa utopikoa zeukala. Aldatu egin genuen, beste testu bat egin genuen eta hau askoz hobeto hartu dute. Daukaguna daukagu. Hor dauden eragileen arteko adostasuna: Euskal Herri osoan galdetu beharko zaio jendeari modu adostu batean. Garrantzitsua da modu adostuan izatea. Ez da esan leku batean, hiru eremutan, noiz galdetu beharko den, zer galdetu beharko den. Eragile gehiagok sinatu nahi badute akordio hori aldatu egin beharko da, eragile gehiago dagoelako. Baina orain daukaguna daukagu, dauden eragileekin eta horregatik du itxura hori.

Zergatik ematen diozue garrantzia Euskal Herriaren etorkizunari buruz herritarrei galdetu beharrari?

Gatazka politikoa konpontzekotan, herri honek hitza emateko aukera izan behar duela garbi ikusten dugu. Azken batean, ukazio bat bezala ikusten da gatazka. Euskaldunen artekoa eta estatuekikoa, nagusia. Estatuekikoa konpontzeko modua onartua izan dadin prozedura bat non hemen aukera egongo den zer nahi dugun adierazteko. Guk ikusten genuen hori izan zitekeela giltza. Egia da, alderdien planteamenduetara jota, denek, PPren kasuan izan ezik, denek planteatzen dute kontsultaren kontzeptua. Muga ezberdinak jarriko dizkiote, legalitate ezberdinetan oinarritua, une ezberdinetan, eremu ezberdinetan eta eduki ezberdinekin. Baina denek onartzen dute azkenean jendeari galdetu egin behar zaiola eta hori errespetatu egin behar dela. Hori ikusten baduzu, kontxo, hori izan badaiteke giltza arazoa konpontzeko eta denek, nolabait, ados badaude kontsultaren kontzeptuan, jar gaitezen hitz egiten zer galdetu, noiz, zein baldintzetan eta non. Gatazka konpontzeko abiapuntuan egon gaitezke. Horregatik erabili genuen kontsultaren kontzeptua hasieratik eta, egia esan, inon ez digute esan kontsulta ez dela izango aterabidea.

Ikusi duzue eragile gehiagorekin akordioa garatu ahal dela? Sinatutako testuak dio Euskal Herriak «hitzarmen politikoa bateratzailea» behar duela. Hori al da helburua?

Helburua akordio politiko bat da, alderdien artean, eragile sozialen artean eta sindikatuen artean, baina onartuta nagusiki rol politiko bat dagoela gatazka politikoa delako. Horregatik alderdiek rol berezi bat jokatu behar dute. Hala ere, akordio nagusi bat beharko da eta hitzartu beharko dira gauza asko: zer galdetu, noiz eta non, prozedurak, baldintzak eta abar. Ezinbestekoa ikusten dugu gaur egun daukagun adostasun hori zabaltzea. Eragile horien artean ezin dute bakarrik aurrera jo, ezin dute beraien artean bakarrik hitzartu zer galdetu eta non. Posible da, baina ez du konponduko. Mahaian esertzeko prest dauzkagun eragile horiek izan behar duten lehendabiziko helburua ez da beren artean eztabaidatzea, baizik eta EB-Berdeak, PSE, EAJ, IUN, CDN… haiengana jo eta planteatzea hemen akordio bat eta borondatea badaudela eta hau guztia konpontzeko aukerak daudela, eta erakartzea. Ez dakit zenbat denbora eramango duen eta posible izango den, baina hori da lehendabiziko erronka: jende gehiago bildu eta mahai hori osatu, bertan has daitezen hitz egiten eta akordio politiko nagusi hori posible izan dadin.

Sinatu ez dutenekin bildu zarete. Zer inpresio duzu harreman horietaz?

Lehendabizi mesfidantza, hori garbi. Ez bakarrik ez daudenen artean, baita daudenen artean ere. Mesfidantza elkarri, mesfidantza hau izan ote daitekeen azken prozesua, behin betikoa, edo bake prozesu bat izan ote daitekeen. Gero, mesfidantzaz aparte, ezkortasuna ere bai. Oraindik nagusi da. Hori horrela izanik, ez dugu jaso halako mezurik: ‘Ez daukazue zer eginik’, ‘hau ez du inork konponduko’, ‘hemen ez dago inolako aukerarik’. Horrelako jarrerarik ez dugu inon topatu. Konpontzeko borondate bat ikusi dugu, planteamenduen artean distantzia ikusi dugu, baina guk jaso ditugun jarreretan prestasuna dago horretaz guztiaz hitz egiteko. Onartuta dago azkenean hitz egin beharko dela hau konpontzeko.

Alec Reidek esan berri du kaletik negoziazio mahaira «laster» pasa daitekeela gatazka. Hain baikor zaude?

Izatez, negoziazio mahai bat badaukagu, eragile batzuen artean. Ez dira gutxi. Hor ikustea ELA, LAB, EA, Batasuna, Aralar, AB eta gainerako guztiak inportantea da. Ez da nahikoa baina inportantea da. Horiek daukaten helburua alderdi gehiago biltzea da. Negoziazio mahaia inoiz baino posibleagoa da. Ez dut esaten bermatuta dagoenik edo ikusiko dugunik, baina badago akordio politiko bat eta borondate politikoa zera erakusten duena: ‘Hau egin nahi dugu, etor zaitezke, serioa da, mugitzeko prest gaude, gure arteko akordioa badugu oinarrian, baina guk bakarrik ezin dugu, zuek behar zaituztegu eta hitz egin behar dugu gauza askotaz’. Nahiko oinarri sendoak dira aurrera jarraitzeko.

Datozen hauteskundeetan bazterketa egon edo ez, horrek zer garrantzia izango du?

Berebiziko garrantzia du. Gu beldur gara ez ote den egingo holako planteamendua: ‘Hitz egin behar dugu mahai batean Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza daukagun alderdien artean’. Horrek orain balio dezake, ezker abertzalea bertan dagoelako. Baina ilegalizazioaren prozesuak jarraitzen badu, eta Legebiltzarretik kanpo gelditzen bada, planteamendu hori egiteak esan nahi du gatazka ez konpontzea. Gatazka hau ezin da konpondu EAJ, EA, PSEren artean bakarrik, ez badago Batasuna. Ezin da konpondu, Lizarran bezala, PSE gabe. Edo ezin da konpondu Aljerren bezala, EAJ eta EA eta gainerakoak gabe. Orain, hauteskundeak pasatuta, Legebiltzar berriarekin, Batasuna kanpo geldituz gero, zoritxarrez, planteatzen bada ‘hemen gatazkan zeresana daukagun guztion artean egin behar da mahaia’, orduan ez luke hainbeste eraginik izango prozesuan. Beldur gara ez ote duten egingo lehenengo planteamendua. Horregatik garbiena da Batasuna Parlamentuan egotea eta berak bere ordezkaritza izatea.

Aberri Egunean izango duzue hurrengo ekitaldia. Zer egingo duzue?

Iaz Aberri Egunean hasi ginen. Urtebete pasatu da, ofizialki eta publikoki lanean gaudenetik. Ekitaldi horretan, 27an, balantzea edo lortutakoaren emaitza eman nahi dugu, berriz ere, hor dagoen borondatearen berri emanez. Eta martxoaren 5etik 27ra lortuko diren atxikipen berriak gauzatuz. Gure helburua da 27an sinatzaile berriak egotea eta publiko egitea.

«Presoen iritzia ezinbesteko pieza da»

Euskal Preso Politikoen Kolektiboak Konponbiderako Oinarrizko Hitzarmena sinatu du. Konponbidea Sustatzeko Batzordearen izenean, Martin Aranburu EPPKren mintzaide Argi Perurenarekin bildu zen Fleury Merogiseko espetxean.

Prozesu honetan eragile ezberdinekin izan zarete harremanetan, baita Euskal Preso Politikoen Kolektiboarekin ere. Argi Perurena mintzaideak berak azaldu du Berrian Konponbidea Sustatzeko Batzordearen bisita jaso duela, eta Kolektiboak bat egin duela Oinarrizko Hitzarmenarekin. Nolako harremanak izan dira?

Hala da. Guk interlokuzio zuzena izan dugu Kolektiboarekin. Ikusten zen beharrezkoa beste eragile bat bezala. Prozesuan hasi ginenean esaten zen presoen parte-hartzea bermatu egin behar dela eta ikusten zen haien iritzia jakitea modu zuzenean baliagarria izan zitekeela. Baliagarria eta ezinbestekoa ikusteko prozesua benetan izan zitekeen baliagarria. Nire ustez,haien iritzia ezinbesteko pieza da. Erabaki genuen interlokuzio zuzena izatea eta tramitazio ezberdinak izan dira espetxe ezberdinekin eta azkenean lortu da eta gustura. Haiekin egoteko aukera izan dugu iritzi zuzena jasotzeko.

Nola baloratzen duzue Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren ekarpena eta Oinarrizko Hitzarmena sinatu izana?

Eragile politikoen iritzia inportantea bada, gatazka politikoa eta armatua badago, momenturen batean gatazka armatuaren aldean ibili direnen iritzia ezinbestekoa da jakiteko haien prestasuna gatazka militarra soilik politiko bihurtzeko garaian. Zein den haien prestasuna, zein baldintzetan ikusten duten egin daitekeela edo borondatea erreala den edo ezkortasuna nabari den, edo zer. Daukagun inpresioa da orrialde hori benetan pasatu nahi dela eta fase horri bukaera eman nahi zaiola. Prozesu politiko baten alde daude, non beraiek zeresana izango duten. Nire ustez, ez da gehiegi baloratu larunbateko akordioan iheslarien eta preso politikoen kolektiboaren sinadura hor egotea. Beraiek esatea akordioa dago, ez da nahikoa, horiengana jo eta eztabaidatu beharko dugu, izugarrizko garrantzia dauka. Suposatzen du benetan apustu politikoa eta bide politikoa egin nahi duten apustua badagoela.

Harremanak egin dituzue Frantziako espetxeetan dauden mintzaideekin?

Bai.

Eta Espainiako espetxeetan daudenekin?

Saio bat izan da beraiekin egoteko. Zuzenean ezin izan gara haiekin egon oraindik. Baina espero dugu hurrengo egunetan egotea.

pello urzelai – berria.info
Jatorria: Martin Aranburu